The project started 14 years ago with 170 academicians and professional researchers covering Iran’s history from ancient times to the Qajar dynasty. This exquisite collection includes different aspects of Iranian socio-political and cultural history from the pre-Islamic period to the end of the “Qajar” era. Its research, compilation and writing took 14 years at the Center of the Great Islamic Encyclopedia in collaboration with prominent and well-known figures working on its writing, compiling and editing. The first five volumes of this collection focus on the pre-Islamic history. Islamic period of the Iranian history comprises 15 volumes of this great work. The fifteenth to seventeenth collections include the history of Persian language and literature beginning from the Islamic era to the end of the “Qajar” period. Eighteenth and nineteenth series of volumes are on the Iranian history of art and architecture, including handicrafts, decorative, performing and ritual arts, music and architecture. However, the twentieth collection of discussions is on social, legal system in Iran, Iranian religions, social classes and the public life.
Vol 1-5 are dedicated to the Pre-Islamic Iranian Periods:
Vol 1. The Indo-Iranian, Iranian, Medes and Achaemenian political history (Part I)
Vol 2. The Achaemenid (Part II), The Seleucid, Parthian and Sasanian periods accompanied by the mythological history of Iran
Vol 3. Economic and social history up to the Sasanian period; administrative and military apparatus in Iran, archeology and art of Median and Achaemenid periods (Part I)
Vol 4. Pre-Islamic art and archeology (Part II), Pre-Islamic religions; education in Pre-Islamic Iran
Vol 5. Pre-Islamic language and literature, historiography, geography, philosophy and other sciences
Vol. 6-20 are dedicated to political history of Iran from the fall of the Sasanians up to the Qajars:
Vol 6. Iran after the Islamic conquest and the rise of independent and semi-independent states; Iran and the rise of the ʿAbbasid state, the Ministry and the Iranian bureaucracy
Vol 7. Iranian states and governments in Khorasan and Central Iran from the Tahirids up to the Kakuyids as well as the history of their political and administrative organization
Vol 8. Buyid dynasty, Ghaznavids and Seljuks as well as other smaller dynasties in West Iran
Vol 9. The Mongol invasion of Iran and Ilkhanate (Part I)
Vol 10. The Ilkhanate (Part II), Timurids and Safavid (Part I)
Vol 11. The Safavid (Part II), Afsharid and Zand dynasty
Vol 12. The Qajar dynasty, religious development, foreign relations with the Ottoman and European governments and the Constitutional Revolution of Iran
Vol.13-20 are dedicated to the cultural history of Iran and the Persian World:
Vol 13. History of science and literature in Iran, Translations in Arabic and from Arabic, Transfer of knowledge in Iranian and Persianate World
Vol 14. Astronomy and mathematics, natural sciences and medicine, hospitals, religious knowledge and religious jurisprudence, Sufism and Sufi sects, historiography
Vol 15. History of Persian literature after Islam up to the Qajars (Part I)
Vol 16. History of Persian literature after Islam up to the Qajars (Part II)
Vol 17. History of Persian literature after Islam up to the Qajars (Part III); Newspapers, Journalism and Iranian non-Persian literature
Vol 18. Iranian Art and Archeology in Islamic Periods
Vol 19. Iranian Theater, Architecture, minor arts and Music
Vol 20. Social history, legal system in Iran, Iranian religions, social classes and public life
تاریخ جامع ایران عنوان مجموعهای است ۲۰ جلدی، مشتمل بر وجوه مختلف تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران از دوران پیش از اسلام تا انقراض قاجار. مراد از ایران در این مجموعه، دنیای ایرانی یا ایران فرهنگی است که همواره قلمروی گستردهتر از مرزهای جغرافیایی این سرزمین را شامل میشده است. از این وجهه نظر، مجلدات و ابواب مربوط به تاریخ فرهنگی ایران، بی شک از اهمیت خاص برخوردار خواهد بود.
پنج جلد نخست تاریخ جامع ایران به تاریخ ایران پیش از اسلام اختصاص دارد. جلد اول مشتمل بر سابقهی انسان کهن در فلات ایران و تمدنهای پیش از آریاییها، ورود آریائی به ایران عصر مادها و قسمتی از تاریخ سیاسی هخامنشیان است.
جلد دوم با دنبالهی تاریخ هخامنشیان آغاز شده است. تاریخ ایران به روزگار سلوکیان، دولتهای پراکنده یا ملوک الطوایف، عصر ساسانیان، و سر انجام تاریخ اساطیری ایران در همین جلد مورد بررسی قرار گرفته است.
جلد سوم تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران از آغاز تا پایان دورهی ساسانی؛ آنگاه تشکیلات اداری و نظامی در ایران؛ و سرانجام باستان شناسی و هنر ایران در دورههای فرمانروایی مادها و هخامنشیان را در بر دارد.
در جلد چهارم ضمن ارائه تحقیق در هنر و معماری ایران پیش از اسلام، به ادیان و آموزش و پرورش در ایران نیز توجه شده است.
جلد پنجم هم مشتمل است بر تحقیق در زبان و ادبیات ایران، تاریخنگاری، جغرافیا نویسی، فلسفه و دانشهای دیگر.
دوره اسلامی تاریخ جامع ایران، 15 جلد از این اثر بزرگ را در بر خواهد داشت. جلد اول (ششم از مجموعه) شامل تاریخ ایران از فتح اسلامی تا ظهور دولتهای نیمه مستقل و مستقل است و مباحثی چون فتوح ایران و آخرین روزهای دولت ساسانی، ایران در عصر حکومت قومی عرب، ایرانیان و ظهور دولت عباسی، وزارت و دیوانسالاری ایرانی و قسمتی از حکومتهای شرقی و غربی ایران عصر اسلامی را در بردارد.
جلد دوم (هفتم از مجموعه) مشتمل بر تاریخ دولتهای ایرانی در خراسان، شمال ایران، ایران مرکزی و غربی و جنوبی از طاهریان تا کاکوئیان است و در هریک از این ابواب تاریخ تشکیلات اداری و سیاسی نیز مورد بحث قرار میگیرد.
دنبالة آلبویه، غزنویان و ایران در عصر سلجوقیان، برخی سلسلههای کوچکتر در غرب ایران، مانند بنی سکمان در ارمنستان و ملوک قراباغ عنوان جلد سوم از دوره اسلامی (هشتم از مجموعه) تاریخ جامع ایران به شمار میرود.
جلد چهارم (نهم از مجموعه) به تاریخ ایران از اتابکان تا قسمتی از ایلخانان اختصاص یافته است. در این بخش دورة سلسلههای موسوم به اتابکان، از اتابکان آذربایجان تا اینجوئیان، زمینههای هجوم مغول، جانشینان چنگیز، برپایی دولت ایلخانان، مورد بحث قرار میگیرد و سازمانهای سیاسی اداری این ادوار مطالعه میشود.
دنبالة ایلخانان تا ظهور صفویان، عنوان جلد پنجم (دهم از مجموعه) است و در همین جا علاوه بر دورة دوم ایلخانان به عصر ترکمانان و دورة مهم تیموریان و قسمتی از صفویان نیز پرداخته میشود.
دنبالة عصر صفویان، ادوار حکومت افشاریان و زندیان در جلد ششم (یازده از مجموعه) مورد بحث قرار میگیرد.
جلد هفتم ( دوازدهم از مجموعه) به عصر قاجار، تحولات مذهبی، روابط خارجی ایران با عثمانی و دول قدرتمند اروپایی، زمینههای قیام و انقلاب مشروطه، نقشهای طبقات اجتماعی در تحولات سیاسی و اجتماعی، ورود تمدن جدید به ایران و بسیاری مسائل دیگر نیز پرداخته میشود. در پیوستهای همین مجلد دربارة خانات آسیای مرکزی، خانات گنجه و شکی و قراباغ، هرمز و خلیج فارس مطالعه شده است.
جلد هشتم تا پانزدهم به تاریخ فرهنگی دنیای ایرانی اختصاص دارد. جلدهای هشتم و نهم مشتمل بر تاریخ علم و ادب و حاوی مباحثی چون نقش ایرانیان در نقل و ترجمه آثار علمی به زبان عربی، عصر تصنیف آثار علمی، دانشهای فلسفی و کلامی در ایران و میان ایرانیان، نجوم و ریاضیات، علوم طبیعی و پزشکی، بیمارستانها، دانشهای دینی و مذاهب فقهی، تصوف و فرق صوفیه، تاریخ نگاری و چند مبحث دیگر. جلدهای دهم تا دوازدهم (پانزدهم تا هفدهم مجموعه) شامل تاریخ زبان و ادبیات فارسی از آغاز عصر اسلامی تا پایان عصر قاجار خواهد بود. در این مجلد ادبیات فارسی در قلمرو فرهنگی ایران، بر حسب ادوار ادبی مورد بحث قرار میگیرد. دوره بازگشت ادبی، ادبیات مشروطه، ادبیات عامه، روزنامه و روزنامه نگاری، ادبیات اقوام ایرانی، تاریخ آموزش و پرورش و بسیاری از جمله دیگر ابواب این مجلدات است.
جلدهای سیزده و چهارده (هجدهم و نوزدهم مجموعه) مخصوص تاریخ هنر و معماری ایران شامل هنرهای دستی و تزئینی و نمایشی و آئینی، موسیقی و معماری است. جلد پانزدهم (بیستم مجموعه) به مباحث تاریخ اجتماعی، نظام حقوقی در ایران، ادیان و مذاهب در ایران، طبقات اجتماعی و حیات عامه اختصاص یافته است.