پژوهش تاریخی همیشه نقش منحصربه‌فردی در شکل‌گیری و تکامل فلسفه‌ی اجتماعی داشته است. بخش مهمی از قوانین و قواعد اجتماعی امروز، در واقع ثمره‌ی مطالعه و درس‌آموزی از تاریخ است. در این میان مباحث مربوط به اندیشه‌ی سیاسی یا پیوند میان اندیشه و سیاست از اهمیت مضاعفی برخوردارند و تاکنون نیز توجه درخوری به آن نشده است. اندیشه‌ی سیاسی در ساده‌ترین تعریف عبارت است از هرگونه تأمل و کنکاش فکری آزاد (مشتمل بر توصیف و حتی تجویز) در عرصه‌ی سیاست و امور سیاسی. در واقع اندیشه‌ی سیاسی لزوما به دنبال مطالعه‌ی روشمند فلسفی یا علمی سیاست و امور سیاسی نیست؛ اما جنس این نوع مطالعه از جنس اندیشه‌ای است و به مباحث اصولی سیاست و اموز سیاسی اختصاص دارد.

در مطالعه‌ی اندیشه‌ی سیاسی ایران باستان انتظار می‌رود؛ اولا بنیادهای سیاسی حاکم بر سیاست ایران باستان به طور نسبی توصیف شوند و مورد تحلیل قرار گیرند؛ ثانیاً تمایزهای بنیادهای سیاسی ایران باستان با سایر جوامع مدنی باستانی هم‌تراز با ایران تا حدودی روشن شوند؛ ثالثاً واقعیت‌های سیاسی مهم و تعیین‌کننده در اصول سیاسی اعم از مثبت و منفی از خفا خارج شوند و نقش این وقایع در ساخت سیاسی ایران باستان مورد بررسی قرار گیرد؛ رابعاً درس‌ها و عبرت‌های اندیشه و کنش سیاسی اعصار باستانی ایران برای امروز و آینده تا حد امکان مورد بحث قرار گیرند.

آنچه در این مجموعه‌ی چهارجلدی در اختیار خواننده قرار گرفته است، تلاش دارد تا بر اساس آنچه در روایت‌های اساطیری و حماسی در سرمشق شاهان پیشدادی و کیانی آمده است و بر اساس آنچه در دوران تاریخی حکومت‌های بومی پیشاآریایی و سپس پادشاهی‌های باستانی چهارگانه‌ی ایران از ماد تا ساسانیان را در بر می‌گیرد، تصویری از اندیشه و سیاست در ایران باستان به دست دهد.

در جلد یکم سی مقاله در سه بهره یا بخش بر مبنای فحوای معنایی نوشتارها فصل‌بندی شده است. در بهره‌ی اول از سویی به نگرش‌های رویکردپژوهی تاریخ اندیشه و سیاست در ایران باستان و از سوی دیگر به رویکردهای ایران‌شناختی در فحوای مطالعات شرق‌شناسان و ایران‌پژوهان معاصر توجه شده است.

در بهره‌ی دوم انگاره‌های اساطیری ـ مذهبی شهریاری ایرانی مورد بازخوانی قرار گرفته است تا بدین ترتیب رابطه‌ی اسطوره و مذهب تحلیل و تفسیر شود. فهم این رابطه خواننده‌ی مجلدات دوم تا چهارم را توانا می‌سازد تا درک دقیق‌تری از هویت ایرانی در قلمرو حکومت‌های ایرانی، چگونگی بازتاب رابطه‌ی اسطوره و دین در سیاست و منطق روایی منابع اسطوره‌ای را در قامت فرمان‌های حکومتی به دست آورد. در این میان اسطوره‌ها و دیانت زرتشتی و خود زرتشت بیش از همه محل رجوع و تفسیر این بهره بوده و سیاست شهریاری از نگاه و نگره‌ی آن با دقت فراوان معرفی شده است.

در بهره‌ی سوم پایگاه نظری و مفهومی شکل‌گیری اندیشه و ساخت تاریخی و اجتماعی مؤلفه‌های شکل‌دهنده‌ی سیاست شهریاری در ایران باستان معرفی شده است. این بخش به خواننده کمک می‌کند تا مفاهیم اصلی و به تعبیر دیگر کلیدواژه‌های اصلی «اندیشه و سیاست در ایران باستان» و رابطه‌ی آن مفاهیم با یکدیگر را بیابد و کلیت موردنظر را در فاهمه‌ی خود به تصویر آورد.