پژوهش تاریخی همیشه نقش منحصربه‌فردی در شکل‌گیری و تکامل فلسفه‌ی اجتماعی داشته است. بخش مهمی از قوانین و قواعد اجتماعی امروز، در واقع ثمره‌ی مطالعه و درس‌آموزی از تاریخ است. در این میان مباحث مربوط به اندیشه‌ی سیاسی یا پیوند میان اندیشه و سیاست از اهمیت مضاعفی برخوردارند و تاکنون نیز توجه درخوری به آن نشده است. اندیشه‌ی سیاسی در ساده‌ترین تعریف عبارت است از هرگونه تأمل و کنکاش فکری آزاد (مشتمل بر توصیف و حتی تجویز) در عرصه‌ی سیاست و امور سیاسی. در واقع اندیشه‌ی سیاسی لزوما به دنبال مطالعه‌ی روشمند فلسفی یا علمی سیاست و امور سیاسی نیست؛ اما جنس این نوع مطالعه از جنس اندیشه‌ای است و به مباحث اصولی سیاست و اموز سیاسی اختصاص دارد.

در مطالعه‌ی اندیشه‌ی سیاسی ایران باستان انتظار می‌رود؛ اولا بنیادهای سیاسی حاکم بر سیاست ایران باستان به طور نسبی توصیف شوند و مورد تحلیل قرار گیرند؛ ثانیاً تمایزهای بنیادهای سیاسی ایران باستان با سایر جوامع مدنی باستانی هم‌تراز با ایران تا حدودی روشن شوند؛ ثالثاً واقعیت‌های سیاسی مهم و تعیین‌کننده در اصول سیاسی اعم از مثبت و منفی از خفا خارج شوند و نقش این وقایع در ساخت سیاسی ایران باستان مورد بررسی قرار گیرد؛ رابعاً درس‌ها و عبرت‌های اندیشه و کنش سیاسی اعصار باستانی ایران برای امروز و آینده تا حد امکان مورد بحث قرار گیرند.

آنچه در این مجموعه‌ی چهارجلدی در اختیار خواننده قرار گرفته است، تلاش دارد تا بر اساس آنچه در روایت‌های اساطیری و حماسی در سرمشق شاهان پیشدادی و کیانی آمده است و بر اساس آنچه در دوران تاریخی حکومت‌های بومی پیشاآریایی و سپس پادشاهی‌های باستانی چهارگانه‌ی ایران از ماد تا ساسانیان را در بر می‌گیرد، تصویری از اندیشه و سیاست در ایران باستان به دست دهد.

در جلد چهارم این مجموعه با عنوان «سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی‌ها و نهاد دولت ساسانیان» در 41 مقاله و طی دو بهره، گفتارهای تفصیلی درباره‌ی چیستی سیاست شهریاری در نگره‌های گفتمانی دولت شهریاری در این دو دوره‌ی بسیار بلند تاریخی آورده شده است.

در بهره‌ی نخست با عنوان «پایایی دولت شهریاری ایران در عهد اشکانیان»، چیستی دولت تاریخی پارتی ـ با وجود قلت بسیار منابع و شواهد تاریخی ـ به کمک شناسه‌هایی از دولت ماد و هخامنشی که پیش از این گفته شده بود و البته با لحاظ تفاوت‌ها و تمایزها معرفی شده است. روایت‌های معتبر از نحوه‌ی شکل‌گیری دولت اشکانی، ماهیت نهادی، سیاسی و اجتماعی این حکومت، بررسی سیاست نظامی‌گری و جنگ‌ها و استراتژی‌های نظامی این دولت بزرگ، از دیگر مواردی است که در این بهره بدان‌ها پرداخته شده است. در این بهره از منابع و مستندات رومی، ارمنی، سریانی و … برای معرفی چهره‌ی تاریخی این حکومت استفاده شده است.

در بهره‌ی دوم این جلد با عنوان «بنای دولت ساسانیان و بنیان‌های سیاست ایران‌شهری»، چیستی و چگونگی استقرار و بنای واپسین دولت شهریاری ایرانی، از دقیقه‌ی تأسیس تا لحظه‌ی سقوط به وسیله‌ی مسلمانان معرفی شده است. برای این دوره‌ی تاریخی خوشبختانه منابع و مستندات معتبر متعدد در دسترس محققان قرار دارد؛ بنابراین کوشش شده تصویری دقیق از این واپسین دولت شهریاری ایران قبل از اسلام به دست داده شود. برآمدن و برپایی دولت تمرکزگرا و مذهب‌بنیاد ساسانیان، ساخت و ماهیت نظام اداره‌ی حکومت، بنیان‌های مذهبی و اجتماعی مناسبات قدرت حاکم، رویکردهای فرهنگی و مذهبی شاهان این دوره نسبت به ادیان و مذاهب، مناسبات طبقات اجتماعی و خاندان‌های درگیر قدرت، نقش و تأثیر شخصیت‌های درباری، خاندانی و مذهبی و نظامی، سیاست خارجی و استراتژی‌های نظامی ساسانیان، چالش‌های مذهبی و سیاسی برخاسته در درون مناسبات حاکم و حاشیه‌ی آن، متون و منابع مذهبی، سیاسی و ادبی بازمانده از آن دوران، مفاهیم و مؤلفه‌های اصلی نظامی‌های اخلاقی حاکم بر این دوره، از جمله موضوعاتی هستند که در این واپسین بهره بدان‌ها پرداخته شده است.

حکومت ساسانی از آن جهت که متصل به دوران ظهور و بسط اسلام است و برخی از شئون و مبانی آن به تمدن اسلامی منتقل شده است، اهمیتی مضاعف در این مجموعه دارد. میراث همین دوره بخش مهمی از آن در دوره‌ی نهضت ترجمه به زبان عربی منتقل شد و در اختیار حکمرانان و دانشمندان و دیوان‌سالاران قرار گرفت. اساساً بخش قابل توجهی از ارجاع اندیشمندان مسلمان به اندیشه و سیاست شهریاری، در نمودهایی چون نوع و ماهیت حکومت مشروع و خردمندانه، دستگاه‌های اداری مورد نیاز حکمرانی، دانش‌های ضروری، انتظامات اخلاقی و نظامی و …. از دانش و میراث همین دوره بهره می‌گرفت.