شمس‌الدین آملی به دلایلی یکی از نوابغ تمدن اسلامی است که در قرن هشتم هجری به عالم و فرهنگ ایران و اسلام پیدا شد و درخشید؛ اما با تأسف باید گفت هم بیشتر عمرش را در انزوا و در کنج عزلت زیست و هم پس از مرگش در تاریخ فرهنگ ایران و تمدن اسلامی در خمول و گمنامی به سر برد. با مطالعه‌ی آثار شمس‌الدین آملی به‌ویژه «نفائس الفنون فی عرائس العیون» به وسعت علومی که با آن احاطه داشت، هیچ مبالغه و اغراق نیست اگر عنوان «علامه» به او داده شود.

یکی از عرصه‌های تجلی نبوغ این دانشمند و حکیم ایرانی در دو اثر بزرگ و مهمش «نفائس الفنون فی عرائس العیون» و «شرح کلیات قانون» آشکار است که البته اولی یکی از شاهکارهای تألیف‌شده در حیطه‌ی طبقه‌بندی علوم در تمدن اسلامی است که به ارزش‌های تمدنی آن هنوز هم به‌خوبی پرداخته نشده و با وجود اینکه در این عرصه بر آثار بعد از خود تأثیرات مهمی گذاشته است، با این حال اما این کتاب هنوز هم مورد کم‌توجهی قرار گرفته و هنوز هم دچار خمول و گمنامی است. هرچند در قرن اخیر با تلاش علامه ابوالحسن شعرانی و انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه این کتاب به زیور طبع آراسته شد و مورد توجه قرار گرفت و در این اواخر با تلاش‌ها و کوشش‌های افراد مختلف به‌ویژه استاد سیدعبدالله انوار توجه به این کتاب بیشتر شد، همچنان این اثر ارزشمند و مؤلفش از این گمنامی مزمن تاریخی رنج می‌برند.

روش این کتاب روش و رویکردی تبیینی ـ تحلیل است که بر اساس داده‌های تاریخی استوار است. همچنین با توجه به تحلیل‌های صاحب‌نظران در زمینه‌ی بخش‌های مختلف موضوع پژوهش و نیز جهد برای خواندن مطالب نانوشته در لابلای سطور برجای‌مانده از تواریخ و شرح‌حال‌ها و تراجم‌الرجال‌های دوره‌ی زندگی شمس‌الدین آملی و نوشته‌های او به‌ویژه در کتاب «نفائس الفنون» کوشیده شده تا در حد وسع دایره‌ی هر آنچه در خصوص وجود ردی از شمس‌الدین آملی و آثارش در منابع تاریخی، علمی، مذهبی یا فرقه‌ای وجود داشته، مدنظر قرار گیرد و بررسی شود.

این کتاب نخستین حرکت برای شناسایی حکیم و علامه شمس‌الدین آملی به دوست‌داران علم فرهنگ و تمدن ایران و اسلام است که تاکنون غیر از یک مقدمه‌ی مختصر، هیچ پژوهش و کتابی نه‌تنها مستوفی بلکه حتی کوتاه و اندک درباره‌ی این ستاره‌ی بی‌بدیل آسمان فرهنگ ایران انجام نگرفته است. بنابراین چهره‌ی شمس‌الدین آملی نه‌تنها برای مردم عادی که تقریباً برای بسیاری از اهل علم، بلکه برای نخبگان علمی و فرهنگی متمحض نیز چهره‌ای غریب و ناشناخته است.

در فصل اول کتاب به تبار و نیای شمس‌الدین آملی با اطلاعات کمی که از پدرش برجای مانده، اشاره می‌شود. سپس به تولد و نشو و نمای شمس‌الدین آملی و سرگذشت او در دوره‌ی جوانی تا میان‌سالی و پیری اشاره شده است. همچنین به افراد تأثیرگذار در زندگی شمس‌الدین آملی مانند علامه حلی و قاضی عضدالدین ایجی و نیز دربار آل اینجو که در پایان زندگی‌اش پذیرای او بودند اشاره و سپس به شاگردان و آثار او پرداخته می‌شود. همچنین در طی این فصل به یک سؤال تحلیلی پاسخ داده می‌شود که چرا هم شمس‌الدین آملی و هم آثارش در طول تاریخ دچار گمنامی مزمنی بوده‌اند؟

در فصل دوم کتاب به طور موجز به برخی ارزش‌های کتاب «نفائس الفنون فی عرائس العیون» اشاره می‌شود؛ پاسخ به اینکه ارزش‌های این اثر چیست؟ چرا این کتاب دارای اهمیت‌های راهبردی برای تمدن اسلامی است؟ دلایل مهجوریت این کتاب از قرن هشتم تاکنون چه بوده است؟ و در نهایت به برخی نقایص کار آملی در این کتاب هم اشاره می‌شود.