این کتاب به بررسی اظهارت خلاف تاریخ، تفسیرهای نادرست و تحریفات آشکار مرتبط با شاعر بزرگ ایرانی، نظامی گنجوی، می‌پردازد که از زمان کارزار اتحاد جماهیر شوروی برای بزرگداشت هشتصدمین سالگرد او شروع شد. نویسندگان این کتاب هم به تحلیل انتقادی استدلال‌ها و اظهاراتی می‌پردازند که نخست از سوی مکتب شرق‌شناسی اتحاد جماهیر شوروی مطرح شده بود، هم به تحلیل گفته‌هایی می‌پردازند که در نوشته‌های ملی‌گرایانه معاصر راه یافته و می‌خواهند تصویر نادرستی از پیشینه زندگی و میراث فرهنگی نظامی ارائه دهند.

بررسی تحریفات آشکاری همچون انتساب ادعایی دیوانی ترکی به نظامی گنجوی و انتساب اشعاری جعلی به او در کانون توجه نویسندگان این کتاب است.
یکی از دستاوردهای مهم کتاب حاضر این است که سه منبع تاریخی بی‌نظیر (نزهة‌المجالس، سفینه تبریز، تاریخ ارمنیان اثر کراکوس گنجه‌ای) را درخصوص ساکنان اران و آذربایجان مورد تأکید قرار داده ‌است؛ منابعی که پیشتر مورد توجه نبوده‌اند.

این منابع اطلاعاتی درباره اوضاع و احوال اجتماعی و قومیتی جماعت شهرنشین ایرانی مسلمان آن سامان فراهم می‌آورند که برای بررسی جدی ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی در آن دوران ضرورتی انکارناپذیر است.

در این کتاب مسائل ادبی در پرتو منابع و نگرش تاریخ بررسی و ارزیابی شده‌اند. برای مثال، بنا بر استدلال نویسندگان اصطلاح نو ظهور «مکتب آذربایجانی ادبیات فارسی» یا «سبک آذربایجانی ادبیات فارسی» در زمان نظامی وجود نداشته است، بلکه شاعرانی همچون نظامی، مجیرالدین بیلقانی و ذوالفقار شروانی سبک خود را بخشی از سبک عراقی می‌دانسته‌اند.

همچنین در این کتاب تحریف‌ها و بدخوانی‌هایی که از برخی اشعار نظامی برای انفصال او از کلیت ادبیات ایران صورت گرفته یا تأویل‌های نادرستی که از برخی از اشعار او انجام شده تا وانمود شود که نظامی گنجوی برخی از منظومه‌های خود را به اجبار به زبان فارسی سروده، نقد و ارزیابی مستدل و منصفانه شده‌اند.