کتاب حاضر مشتمل بر چهار مقاله است درباره مناسبات جلال آل‌احمد با چهار تن از روشنفکران برجسته‌ی هم عصرش. به جز مقاله‌ی نخست که به بررسی روابط آل‌احمد و نیما یوشیج اختصاص دارد، سه مقاله‌ی دیگر کتاب را می‌توان تکمله‌ای دانست بر بخش نخست از کتاب «یک چاه و دو چاله» آل‌احمد. آل‌احمد در آن کتاب از همایون صنعتی‌زاده و ابراهیم گلستان و ناصر وثوقی در مقام موانعی گمراه کننده یاد کرده که دست روزگار بر سر راهش قرار داده بوده است. او در آن کتاب، به علت حاکمیت استبداد و وجود سانسور، ناچار بوده است تا در بیان افکارش بسیار جانب احتیاط را رعایت کند و از زبانی موجز و رمزآمیز استفاده کند. نویسنده در کتاب حاضر به شرح و تبیینِ آن نکات و اشارات رمزآمیز پرداخته و همچنین کوشیده است تا از «استبدادزدگی» روشنفکران، در مقام یکی از عوارض جوامع بسته به استبدادی سخن بگوید.