این جلد به مقالات و خطابهها و نامهها و یادداشتهای سید حسن تقیزاده در زمینه «زبان فارسی و ادبیات آن» اختصاص یافته و یادگاری است ارجمند از تحقیقات عمیق و نوشتههای عالمانه و خواندنی آن دانشمند هوشیار.
مجلد حاضر به پنج بخش و دو پیوست تقسیم شده است:
۱- زبان فارسی ۲- خط فارسی ۳- لغت و فرهنگ فارسی ۴- لغات ترکی و مغولی ۵- جستارهای ادبی.
مقالات بر حسب ترتیب تقدم تاریخی مرتب شده است تا امکان ارزیابی سیر تحول اندیشه تقی زاده در موضوعات مورد بحث فراهم آید.
در پیوست دوم، متن کتاب تحفه الملوک عینا افست شده تا خواننده گرامی با شیوه و سلیقه تقیزاده در باب تصحیح انتقادی متون آشنا شود. نامه موشکاف محمد قزوینی نیز نقدی دقیق بر شیوه تقیزاده به شمار تواند آمد.