شهنامۀ چنگیزی منظومه‌ای است تاریخی در بحر متقارب از شمس‌الدین کاشانی که آن را به پیروی از شیوۀ فردوسی در شاهنامه سروده است.
اطلاعات و آگاهی دربارۀ شمس‌الدین کاشانی بسیار اندک است؛ حتی نام او به‌درستی مشخص نیست. سعید نفیسی تنها کسی است که از او با عنوان «شمس‌الدین محمد بن علی کاشانی» یاد می‌کند؛ اما ذکر مأخذ نکرده است. نیز هیچ منبعی به زمان تولد او اشاره نکرده است. بر اساس دو اشارۀ مذکور در کتب تاریخی و تذکره‌ها احتمالاً تولد او نیمۀ قرن هفتم یا چند سال پیش از آن باشد؛ مورد اول ارتباط شمس کاشی با مجد همگر و امامی هروی هر دو متوفی ۶۸۶ قمری است. قرینۀ دوم ارتباط شمس کاشی با بهاءالدین محمد پسر شمس‌الدین محمد جوینی صاحب دیوان است. اما دربارۀ زمان مرگ شمس کاشی، مستوفی می‌گوید: «در این سال درگذشت» که اگر منظور سال نگارش «تاریخ گزیده» باشد، سال ۷۳۰ هـ.ق است و حبیب السیر و نفیسی مرگ او را در زمان سلطان ابوسعید نوشته‌اند.
«شهنامۀ چنگیزی» نامی است که دیگران بر منظومۀ کاشی نهاده‌اند، وگرنه خود شمس کاشی و حتی کاتبان نسخه‌ها در دوره‌های بعد آن را نام‌گذاری نکرده‌اند؛ فقط در سرلوحۀ آغازین نسخۀ ترکیه به تاریخ کتابت ۹۵۷ قمری دو کلمه آمده است که کلمۀ اول ناخوانا و کلمۀ دوم «شهنامه» است. «شهنامۀ چنگیزی» منظومه‌ای است در وزن «فعولن فعولن فعولن فعل» و بحر متقارت مثمن محذوف و مقصور. با توجه به اینکه صاحبان منظومه‌های تاریخی مجبور به رعایت امانت و تبعیت از متن منثور هستند، احتمال اختلال و نارسایی‌های وزنی در اینگونه منظومه‌ها می‌رود؛ چراکه گاه مجبورند واژه‌هایی را که مناسب وزن منظومه نیست، در آن جای دهند.
کسانی که دربارۀ شمس کاشی و منظومۀ او سخن گفته‌اند، هیچ‌کدام به تاریخ سرودن منظومه اشاره‌ای نکرده‌اند؛ تنها به ذکر نکته بسنده شده که شروع سرودن این اثر به دستور غازان خان بوده، اما خان مغول قبل از پایان یافتن منظومه دنیا را وداع می‌گوید و به‌ناچار شاعر این اثر را به الجایتو سلطان، برادر و جانشین غازان‌خان تقدیم می‌کند. شاید بر همین اساس است که برخی از فهرست‌ها، تاریخ سرودن منظومۀ شمس کاشی را ۷۰۴ یعنی اولین سال حکومت اولجایتو ذکر کرده‌اند؛ اما به دلایلی به احتمال قریب به یقین آغاز سرایش این منظومه، نیمۀ دوم سال ۷۰۳ هـ.ق یعنی چند ماهی قبل از درگذشت غازان بوده است. پایان سرایش این منظومه نیز سال ۷۰۶ قمری است.
«شهنامۀ چنگیزی» مطابق مرسوم، با ستایش خداوند آغاز می‌شود و از همان ابتدا تقلید شاعر از شاهنامه به‌روشنی آشکار است. پس از آن داستان آغاز می‌شود و شمس کاشی به سبب رعایت امانت‌داری حداکثری از «جامع التواریخ» دقیقاً مانند هماند کتاب، داستان را از حکایت قوم اُغُوز آغاز می‌کند. پس از آن اجداد چنگیزخان را تا یسوکی بهادر، پدر چنگیز بر‌می‌شمرد و به تولد چنگیز می‌پردازد. از بیت ۹۰۰ به بعد داستان چنگیزخان و جنگ‌های او و رزم او با سلطان محمّد خوارزمشاه و سلطان جلال‌الدّین آغاز می‌شود و تا بیت ۳۴۵۰ که مرگ چنگیزخان است ادامه دارد. پس از آن شاعر از بیلک‌ها و پندهای چنگیزخان سخن می‌گوید و سپس داستان پادشاهی اکتای آغاز می‌شود. در همین بخش است که شاعر مفصّل به داستان جلال‌الدّین خوارزمشاه می‌پردازد و از دلاوری‌ها و رشادت‌های او می‌گوید. پس از آن اشاره‌ای کوتاه به مرگ جوچی و جغاتا، پسران چنگیز دارد و سپس داستان تولوی، گُیوک‌خان، باتو، منگوقاآن، قبلای‌قاین و تمورقاین بیان می‌شود. در ادامه داستان حرکت هلاکو به سمت ایران آغاز می‌شود. شاعر در این بخش مفصل به ذکر جنگ‌های هلاکو به‌ویژه فتح قلاع اسماعیلیه و حملۀ او به بغداد پرداخته است. داستان اباقا فرزند هلاکو، شرح اختلاف سلطان احمد با ارغون بر سر جانشینی پدر و در نهایت پادشاهی ارغون، کشته شدن شمس‌الدین صاحب‌دیوان، پادشاهی گیخاتو و داستان غازان‌خان از دیگر بخش‌های این منظومه هستند.
شیوۀ سخن‌گویی شمس کاشی به گونه‌ای است که در بسیاری از موارد، زبان او رسمی و خالی از شیوۀ بلاغی و ادبی خاص است. از آنجا که نویسنده خود را ملزم به بازگردانی تاریخ مغول از روی «جامع التواریخ» می‌دیده، گاهی عین متن یادشده را بدون تغییر در کلام آهنگین خود آورده است که اگر آهنگ کلام از آن گرفته شود، یک زبان عادی خواهد بود. این متن همه‌جا یک‌دست نیست و بر یک شیوه سروده نشده است. زبان، اندیشه، تفکر و تخیل در آن هماهنگی ندارد. از منظر صور خیال نیز به ترتیب تشبیه، کنایه، مجاز و استعاره در شعر او بازتاب دارد.
چهار نسخه از «شهنامۀ چنگیزی» در دست است؛ نسخۀ شمارۀ ۱۴۴۳ کتابخانۀ ملی پاریس که کهن‌ترین و کامل‌ترین نسخۀ موجود از این منظومه است. این نسخه، نسخۀ اساس مصحح بوده است. نسخۀ شمارۀ ۱۷۷۶ موزۀ هنر اسلامی و ترک، نسخۀ شمارۀ ۱۷۵ مدرسۀ سپهسالار، نسخۀ کتابخانۀ مینوی.